"Maymun Çiçeği Virüsü Rehberi" yayınlandı

Maymun Çiçeği Virüsü için Sağlık Bakanlığı'ndan yol haritası belirlendi. Hazırlanan rehberde hastalığın belirtilerinden tedavisine her ayrıntıya ...

Maymun Çiçeği Virüsü için Sağlık Bakanlığı’ndan yol haritası belirlendi. Hazırlanan rehberde hastalığın belirtilerinden tedavisine her ayrıntıya yer verildi.

Dünya koronavirüsü şimdi atlatamadan yeni bir salgını konuşmaya başladı. COVID-19 kadar olmasa da kaygı yaratan maymun çiçeği virüsü dünyanın dört bir yanına süratle yayılmaya başlandı. O denli ki geçtiğimiz günlerde Türkiye’de de maymun çiçeği olayı tespit edildi.

Maymun çiçeği virüsüne ait şu ana kadar korkulacak seviyede bir durum ortaya çıkmadı. Buna karşın Sağlık Bakanlığı hususa ait bir rehber hazırlayarak kamuoyunun bilgisine sundu.

Hazırlanan rehberde hastalığın mikrobiyolojisinden bulaşma yollarına belirtilerinden tedavi yollarına bahis ayrıntılı olarak ele alındı.

Monkeypox, Orta ve Batı Afrika’nın tropikal yağmur ormanlarında endemik olarak görülen ve vakit zaman dünyanın öteki bölgelerine buradan kaynaklı olarak yayılan, az sayıda görülen viral bir zoonotik hastalık. Hastalığın doğal kaynağı bu virüse karşı hassas ip sincapları, ağaç sincapları, gambiya keseli sıçanları, fındık fareleri, primatlar üzere çeşitli hayvan cinsleri.

Maymun çiçeği, birinci olarak 1958’de Danimarka Kopenhag’da laboratuvar hayvanlarında yapılan bir çalışmada maymunlarda gösterildi. Bu nedenle ismi maymun çiçeği (monkeypox) olarak tanımlandı. Fakat virüsün doğal rezervuarı maymunlar değil.

1970 yılından itibaren 11 Afrika ülkesinde (Benin, Kamerun, Orta Afrika Cumhuriyeti, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Gabon, Fildişi Kıyısı, Liberya, Nijerya, Kongo Cumhuriyeti, Sierra Leone ve Güney Sudan) beşerde maymun çiçeği hastalığı bildirildi. O günden bu yana vakit zaman yeniden hastalık çeşitli kezler görülerek kayıtlara geçti.

Maymun çiçeği hastalığı, sadece Batı ve Orta Afrika ülkelerini değil, ender ve az sayıda da olsa dünyanın geri kalan ülkelerini de etkilediği için global değeri olan bir hastalık olarak kabul edilebiliyor. Afrika dışındaki birinci maymun çiçeği hastalığı salgını Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD9 görüldü. Bu salgın ABD`de 70`in üzerinde maymun çiçeği olayına yol açtı.

Maymun çiçeği hastalığı ayrıyeten Eylül 2018`de Nijerya’dan İsrail ve Birleşik Krallık’a, Mayıs 2019, Aralık 2019, Mayıs 2021 ve Mayıs 2022`de Singapur`a, Temmuz ve Kasım 2021`de yeniden Nijerya’dan ABD’ye seyahat edenlerde bildirildi. Mayıs 2022`de endemik olmayan birkaç ülkede birden fazla maymun çiçeği hadisesi tespit edildi. Aynı ay Portekiz, İspanya ve Birleşik Krallık dahil olmak üzere Avrupa`da çok sayıda vaka tespit edildi. Tekrar Kanada, Avustralya, İsrail, Birleşik Arap Emirlikleri’nde de olaylar bildirildi.

Afrika şartlarında maymun çiçeği virüsünün hayvanlardan beşere bulaşması, enfekte hayvanların kan, beden sıvıları yahut deri yahut mukoza lezyonları ile direkt temasla yahut ısırıkla meydana gelebiliyor. Maymun çiçeğinin doğal rezervuarı şimdi tanımlanmadı. Lakin kemirgenler büyük olasılıkla rol oynuyor. Çiğ ve az pişmiş enfekte hayvanların etleri ve enfekte hayvanların öbür hayvansal eserlerini yemek mümkün bir risk faktörü. Beşerden beşere bulaşma, enfekte kişinin sekresyonları ile uzun periyodik yakın temas, cilt lezyonları ile direkt bütünlüğü bozulmuş deri yahut mukozalarla (göz, burun, ağız mukozaları gibi) temas yahut yakın vakitte cilt lezyonlarından kontamine olmuş objelerle (yatak çarşafı, havlu vb.) yakın temastan kaynaklanabiliyor. Genel olarak aynı meskeni paylaşan şahıslarda, kapalı ortamlarda çok uzun vadeli yakın uzaklıkta bulunanlarda ve enfekte şahısla temas eden sağlık çalışanlarında risk oluşturuyor. Bulaşma, enfekte anneden bebeğe plasenta yoluyla geçiş halinde de olabilir. Bu durumda doğumda ve doğumdan çabucak sonra yenidoğanda doğuştan maymun çiçeği hastalığı bulgularına yol açabilir. Annede etkin enfeksiyon varlığında yenidoğan bebeğe yakın temas ile de geçiş olabilir. Enfekte şahıslardan cinsel yolla bulaş bir öbür risk faktörü olabilir.

Tüm bu bulaşma yollarıyla risk bulunmakla birlikte bulaşma çok kolay gerçekleşmiyor. Bugüne kadarki en uzun bulaşma zinciri, altı-dokuz kişi olarak bildirildi. Maymun çiçeğinin kuluçka mühleti, riskli temastan semptomların başlangıcına kadar olan müddet çoklukla 6-14 gün. Fakat 5-21 gün ortasında değişebiliyor. Bir hayvan ısırığı yahut tırmalaması hikayesi olan bireyler, daha kısa bir kuluçka müddetine (13’e karşı 9 gün) sahip olabilir.

Maymun çiçeği virüsünün klinik tablosuna bakıldığında ateş, yoğun baş ağrısı, lenfadenopati (lenf düğümlerinin şişmesi), sırt ağrısı, miyalji (kas ağrıları) ve yoğun halsizlik ile başladığı görülüyor. Bu bulgular hastalığın birinci 5 gününde bariz formda hissediliyor. Deri döküntüsü maymun çiçeği virüsünün bir öteki değerli belirtisi… Çoklukla ateşin ortaya çıkmasından sonraki 1-3 gün içinde başlıyor. Döküntü, gövdeden fazla yüz ve ekstremitelerde ağırlaşma eğiliminde oluyor. Yüz, avuçlar ve ayak tabanları en fazla etkilenen yerler ortasında yer alıyor. Ayrıyeten oral mukozalar, genital bölge, konjonktiva ve korneada da görülüyor.

Maymun çiçeği, çoklukla 2-4 hafta süren semptomları olan kendi kendini sınırlayan bir hastalık. Şiddetli olaylar çocukluk çağında daha sık görülüyor. Temas edilen virüs yükünün yüksekliği, kişinin altta yatan hastalıkları klinik tablonun daha ağır seyrine neden olabiliyor.

Kesin vaka ile karşılaşılması durumunda, birinci olarak standart enfeksiyon denetim tedbirleri tam olarak uygulanmalı, el yıkamaya azamî ihtimam gösterilmeli. Beden sıvıları ile temas kuralları uygulanmalı. Vaka hastanede yatırılarak izole edilmeli. Kesin vaka tarifine uyan kişi cerrahi maske takmalı. Hasta için kullanılan yatak çarşafı, örtü üzere materyaller sonrasında sıvı geçirmeyen poşet içerisine konularak başka bir formda temizlenmeli. İşçi bu hususta bilgilendirilmeli.

Hastanın taburculuğu sonrasında oda 24 saat kullanılmaz, hasta odası standart temizlik yaklaşımı ile temizlenmeli. Geliştirilen kimi antivirallerin (tecovirimat, brincidofovir, cidofovir) kesin olmamakla birlikte maymun çiçeği hastalığında tesirli olabileceği belirtiliyor. Maymun çiçeği hastalığı için semptomları hafifletmek, komplikasyonları yönetmek ve uzun vadeli sekelleri önlemek için klinik bakım ve destekleyici tedavi verilmeli. Sekonder bakteriyel enfeksiyonlar etkene has ve uygun formda tedavi edilmeli.

Çiçek hastalığına karşı aşılamanın, maymun çiçek hastalığını önlemede yaklaşık yüzde 85 oranında tesirli olduğu birkaç gözlemsel çalışmayla kanıtlandı. Bu nedenle, öncesinde çiçek aşısı olanlar hastalığı daha hafif geçirebilirler ya da hastalıktan korunabiliyor. Bugün artık, çiçek aşıları klinik kullanıma sunulmuş durumda değil. Modifiye edilmiş atenüe aşı virüsüne (Ankara suşu) dayalı yeni bir aşı, 2019`da maymun çiçeğinin önlenmesi gayesi ile ABD Besin ve İlaç Ajansı (FDA) ve Avrupa İlaç Ajansından (EMA) kullanım onayı aldı. Bununla birlikte aşı kısıtlı olarak ulaşılabilir durumda bulunuyor. Aşı iki doz olarak uygulanıyor.