Tarhan: 'Sevgi karın doyurmaz demek nankörlüktür'

Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü, Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan sevginin hayatımızdaki yeri, bedeli ve söz halleri hakkında değerlendirmelerde bulundu.

Sevgiyi insan münasebetlerinde, hatta tabiattaki varlıkları birbirine bağlayan görünmez güç olarak tanımlayan Prof. Dr. Nevzat Tarhan, sevgi havuzunu büyütüp, arttırmanın yollarının aranması gerektiğini belirtiyor. Sevgiye yapılan yatırımın 2-3 misli büyüyerek şahsa döndüğünü vurgulayan Tarhan, sevgi karın doyurmaz sözünün de bir nankörlük olduğunu kaydediyor. Tarhan, sevginin bir lisanı ve söz halleri olduğunu da aktarıyor.

Sevgi derken aslında bir duyguyu tanım ediyoruz. Sevgi tek başına bir kavram değildir. Çok karmaşık bir o kadar da renkli bir kavramdır. Lakin rengi içinde gözükmez. Aynı beyaz ışık üzere yedi rengi içerisinde barındırır. Bu nedenle uzmanlar sevgiyi gerçek anlamak ve yanlışsız tahlil etmek gerektiğini söylüyor. Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü, Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan sevginin hayatımızdaki yeri, kıymeti ve söz halleri hakkında değerlendirmelerde bulundu.

Sevgi ve his, tabir edilmesi gereken kavram

İnsan alakalarından vakit zaman sözlü söz sıkıntıları gözlemlediğini belirten Tarhan “‘Kişiler eşimi seviyorum, çocuklarımı seviyorum diye düşünüyorlar fakat bunu söylemeyip esasen otomatik olarak benim sevdiğimi biliyordur ’diye kestirimde bulunuyor. Aslında hiç de öyle değil. Sözlü tabiri olmayan o kadar meseleler yaşıyoruz ki. Örneğin his tabiri olmayan anne, babaların çocuklarının ‘Annem, babam beni sevmiyor’ hissine kapıldığını hatta çocuğun ‘Ben sanki üvey evlat mıyım’ düşüncesiyle DNA testi yaptırmak istediğini bile görüyoruz. Buna benzeyen çeşitli hezeyanlarla gelen olaylar oluyor. Onun için sevgi ve his tabir edilmesi gereken bir kavramdır.” ikazında bulundu.

Şefkat sevgiden daha büyük bir duygudur

Tarhan, “İnsan münasebetlerinde iki türlü transfer vardır: Birisi bilgi transferi başkası ise his transferi. Günlük münasebetlerde informatik bilgilerin transferi yüzde 20 oranda sözle anlatılır. Buna verbal bağlantı denir. Sözcük lisanı ile konuşma lisanı verbaldir. Günlük ilgilerimizin yüzde 80’i ise non-verbaldir. Yani sözel olmayan irtibattır. Bu da his transferidir. İnsan bağlarının temeli yüzde 80 his transferi yüzde 20’si fakat sözel transferdir. His transferi; hissin farkında olmadan ses tonu, vurgular, seçtiğimiz sözler, vücut lisanı, jestlerimiz hatta yüzümüzdeki mikro mimiklerimizle olur. Negatif ve pozitif his transferini farkında olmadan yaparız. Bu pozitif hislerin içerisinde en önemlisi sevgidir. Sevgiden daha büyük bir his vardır. O da şefkattir. Çünkü onun içerisinde şartsız bir sevgi vardır. Aynı vakitte hürmet da sevgi ile birlikte olması gereken histir. Sevgi bir su üzereyse, hürmet kabıdır onun. Hudutlarını belirler. Fakat hürmetten daha büyük bir his var. Onun ismi da nezakettir. Nezakette hürmet duyduğun insanı incitmemeye de çalışırsın. Bu nedenle sevgiye “Evreni döndüren güç” denilmesi çok haklı bir benzetmedir.” dedi.

Sevgi yalnızca sanatçıların ilgilendiği bir alan değil bilimsel bir alandır

Sevgiyi insan bağlantılarında, hatta tabiattaki varlıkları birbirine bağlayan görünmez güç, bir çekim gücü olarak tanımlayan Prof. Dr. Nevzat Tarhan “Sevgiyi tahlil etmek gerekiyor. Sevgi yalnızca şairlerin, edebiyatçıların, sanatçıların ilgilendiği bir husus değil. Aynı vakitte bilimsel bir alandır. 1990’lardan sonra beşerler ruhsal bir ihtilal yaşadı. İhtilalde hisleri proses eden beyin alanları keşfedildi. Her hissin, örneğin kin, öfke, nefret, kıskançlık üzere bütün çok hislerin beyinde biyokimyasal karşılığı tespit edildi. Beynin ilgili bölgesini uyardığınız vakit şahısta o his uyanıyor. Beyindeki o sistem bu biçimde çalışıyor. İşte bunun üzerine sevgi, bilimsel menzile girdi ve his yönetiminde çok önemli gelişmeler yaşandı. Artık hisleri yönetmek için beyefendisinin hangi bölgesinin, hangi bölgesiyle nasıl konuştuğunu anlayabilecek bilgiye ulaşmak mümkün.” diyerek bilimsel dünyadan gelişmeleri paylaştı.

Sevgi ile doğuluyor, toplum ve çevre bastıra bastıra kurutuyor, köreltiyor vurgusunu yapan Tarhan, “Kendi beynini iyi yöneten kendi liderliğini yönetiyor. Hatta bu liderliğe biz ‘Nöro-liderlik’ diyoruz. Mesela bir anne, bir baba konutun başkanıdır. İş yerinde herkes bir yöneticidir. Herkes kendi kendinin başkanıdır. Liderlik kendi kendini yönetebilmektir. Bu liderlikte de sevgiyi yönetmek en önemli kaynak yönetimidir. Çünkü sevgi aynı para üzere, insan üzere bir kaynaktır. Kaynak yönetiminin genel kuralı havuzu büyütmektir. Mesela iktisat sözü Arapça’da gaye kökünden geliyor. Sen şayet emelini bilmiyorsan kaynağını yönetemezsin. Niyetine göre yatırımlarını yaparsın, ona göre kararlarını verirsin ve ilerlersin. Amacını ona göre geliştirirsin. Bu nedenle sevgi kaynak yönetimidir, o da ruhsal kaynaktır. Önce havuzu büyütmek gerekiyor. Sevgiyi konuşalım diyoruz lakin sevgi yoksulu bir insan sevgi lisanını bilse ne olacak ki? Para fakiri olan kimseye yardım edemeyeceği üzere sevgi fakiri olan biri de sevgi veremez. Onun için sevgimizi arttırmanın yollarına bakacağız. Doğarken sevgi ile doğuluyor, ancak toplum ve çevre bastıra bastıra kurutuyor, köreltiyor.” açıklamasını yaptı.

Sevgi karın doyurmaz demek nankörlüktür…

“Duyguların değerini bilmiyoruz” diyerek sözlerine devam eden Tarhan “Duygu hava üzere, su üzeredir. Havasız kaç dakika, susuz ne kadar yaşayabilirsiniz. İnsanoğlu havanın, suyun değerini bilmiyor. Lakin hastalandığı, başına bir sorun geldiği vakit anlıyor. Sevgiyi bağlarımızda, yaşantımızda farkında olmadan yaşıyoruz. Onun için ‘Sevgi karın doyurmaz’ demek bir çeşit nankörlüktür. Elindeki sahip olduğun şeyin değerini bilmemektir. Birçok şeyi elde etmemizde his yatırımının önemi var. Hatta önceleri kapitalist düşüncede insan, insanoğluna ‘homo economicus’ diyor. Yani insan ekonomik varlıktır, rasyonel aktör, akıldır. Kar ziyan tahlili yapar, ona göre adımlar atar. 2000’li yıllara kadar ‘Duygu iktisadın konusu değildir’ deniyordu. 2002’de bir psikolog olan Daniel Kahneman davranış iktisadı ödülünü aldı. Ödülü aldıktan sonra insan ‘homo economicus’ değil ‘homo psychologicus' denildi. İnsan yatırım yaparken, kaynaklarını yönetirken yalnızca temel muhtaçlığa göre değil, sevdiği şeye yatırım yapıyor. Alışveriş yaparken, satın alırken sevdiği şeye yatırım yapıyor. Bunun üzerine takdir edilme duygusu, kar-zarar tahlilinden daha çok tesir ediyor. O halde rasyonel aktör yalnızca akıl değil, sonlu bir biçimde akıldır.” dedi.

Korktuğunuz bir beşere hürmet duyarsınız ancak sevmezsiniz.

İnsan ruhsal varlık olduğunu söyleyen Prof. Dr. Nevzat Tarhan “İnsanın neyi sevip sevmediği, kendini güvende hissetmesi önemlidir. Bunun için toplumları yüksek güvenlikli ve düşük güvenlikli olarak ikiye ayırdılar. Yüksek tehdit, baskı ve kaygı ile büyütülen toplumlar düşük güvenlikli toplumlar oluyor. Öte yandan yüksek güvenlikli toplumlarda, güven hâkim oluyor. Güvenin olması için sevginin olması gerekiyor. Sevgi olduğu vakit da beşerde güven oluşuyor. Güven gelişimciliği beraberinde getiriyor. Yüksek güvenlikli toplum kendini huzurlu hissediyor. Sevginin olmadığı yerlerde dehşet kol geziyor. Endişe ile sevgi ise birbirinin zıttıdır. Korktuğunuz bir beşere hürmet duyarsınız lakin sevmezsiniz. Sessizlik vardır orada. Maalesef doğu kültürü, kaygı kültürüdür. Bu kültür insanlarını bir formda yenilik ve gelişimcilikten, özgürlükçülükten, atılımcılıktan, uzaklaştırıyor. Bu durumun kesinlikle bu çağda değişmesi gerekiyor. Bu derece irtibatın yoğun olduğu çağda, özgüvenin, girişimciliğin ve his sözünün yüksek olduğu toplumlara ihtiyaç var. Örneğin Japonlarda his tabiri hiç yoktur. Onun için herkes gülüyor üzere gözükür. Lakin ne kızdığını anlarsın ne de sevdiğini. Onun için ileri yaş intiharı en çok Japon toplumunda gözükür.” diyerek sevginin toplumsal kültür içinde nasıl var olabileceğini de dikkat çekti.

İnsan sevildiği ortamda kendini güvende hissediyor

İnsanın sevildiğini hissetmesi temel ruhsal ihtiyaçlarındandır diyen Tarhan, “Maslow’un ihtiyaçlar piramidinde en temel ihtiyaçlar yemek, içmek, üremek, barınmak. Barınmak hayvanlarla ortak ihtiyaç. Ondan sonra kendini güvende hissetmek istiyor. Ondan sonra sevmek ve sevilmek gereksinimi geliyor. İnsan sevildiği ortamda kendini güvende hissediyor. Şayet kişi ortamda sevilmiyorsa, endişe ile yaklaşıyor. Endişenin olduğu yerde de kaçınmalar, şüpheler ve kötülükler ortaya çıkıyor. Onun için iyicil ve kötücül özelliklerde sevginin önemli bir rolü var. Sevgi, iyicil hisleri arttırıyor. Bencil sevgi ise kötülüğün artmasını sağlıyor. Bir şeyi elde etmek için yapılan sevgi, çıkarcı, bencil bir sevgidir. Karşı tarafa yardım etmek için yapılan asıl sevgi karşılıksız sevgi olduğu için daha tesirlidir. Bu nedenle insanın en büyük ruhsal ihtiyaçlarından birisi sevildiğini hissetme muhtaçlığıdır. Sevildiğini hissettiği yerde güvende hissediyor insan. Sevgiyi de en iyi kullanan güzellik lisanıdır.”

Buyurgan yaklaşım alakaları uzaklaştırıyor

Duygunun sözünün çok önemli olduğu, his tabiri ile ilgili de çeşitli testlerin bulunduğunu söyleyen Tarhan, hissin sevgi lisanının de farklı formlarda olabildiğini kaydetti. Tarhan, “Mesela kişi rastgele bir şey söylediği vakit ‘ne güzel yaptın, eline sağlık’ üzere onaylayıcı ve cesaretlendirici sözler sevgi lisanının göstergelerindendir. Ya da bireyden bir talepte bulunurken buyurgan olmak yerine alçakgönüllü rica ile talep etmek ortasında fark var. ‘Rica edebilir miyim bunu getirebilir misin bana, sana zahmet olmazsa’ üzere isteklerde bulunmaya ‘Alçakgönüllü onaylama’ deniyor. Bağlantıya geçilen bireye buyurgan, buyruk verir üslupta yaklaşıldığında karşı taraf tahminen istenileni yapar fakat bir taraftan da şahıstan uzaklaşır. Hele ki insanlarda kişiselleşme ismi altında ben merkezciliğin yaygınlaştığı bu çağda buyurgan yaklaşım büsbütün uzaklaştırıyor. Bir şey rica edildiğinde onu alçakgönüllü cümlelerle tabir edebilmek çok daha önemli. Karşı tarafı mecbur hissettirmeden, özerklik, otonomi hissine ziyan vermeden, alacı cümlelerle bunu söyleyebilmek önemlidir. Şefkatli bir biçimde, vücut lisanıyla, hisle, ricalarla söyleyebilmek, takdir, övgü ve onay cümlelerinin kullanılması değerli bir fazilettir. Bağların ve bizim kültürümüzün zayıf taraflarımızdan birisi de budur.” Tabirlerini kullandı.

Sevginin farklı söz formları vardır

Sevgiyi tabir edebilmenin başka bir marifet olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Nevzat Tarhan sevginin tabir hallerine ait şunları söyledi:

"Hediyeleşmek sevgi sözüdür. Sıradan değil, düşünülmüş, karşı tarafa paha verildiğini hissettiren ikramlar. Öyle ki eşine armağan olarak deterjan alanları biliyorum. Ya da eşine bir kutu çikolata alıyor, oturuyor, onunla birlikte yiyor. Bu kendi çıkarı olan bencilce bir hediyeleşmedir.

Bir başka sevgi tabiri de hizmet davranışıdır. Mesela kişi susadığını hissediyor başka kişi çabucak getiriyor. Şahısların birbirine hasta olduğu vakit gösterdiği üzere. Karşı tarafın yükünü hafifletmeye çalışan hizmet davranışları, çok pahalı. Birlikte kaliteli vakit geçirmek de bir sevgi tabiridir.

Bir başka sevgi lisanı de fizikî temastır. Fizikî temas da maalesef çok değerini bilmediğimiz bir şeydir. Erkek ile bayan beyninin romantik alanlarını harekete geçirmenin yolu, fizikî temastır. Mesela erkek görsel olarak uyarılır, bayan fizikî olarak uyarılır. Karşı cinsin kendisine sarılması, ona dokunması sırasında oksitosin hormonu salgılanır. Güzel sözler, fizikî temas sevgi ifadelerindendir…

Diğer bir sevgi lisanı de güzellik yapmaktır. Yani sessiz yeterlilikler, hiç beklemediği bir vakitte hizmet davranışının ötesine geçmek. Örneğin eşinizin annesini babasını aramak, ona muhtaçlığı olduğu vakit bir düzgünlük yapmaktır. Fedakarlık da çok önemli bir sevgi lisanıdır. Sevgiyi söz edemeyen bir kişi fedakârlık yapıyorsa seviyordur lakin tabir edemiyordur demektir. Fedakarlık; muhtaçlığın olduğu vakit, yanında olması, çocuklara sahip çıkması, bunların hepsi bizim kültürümüzde sevgiyi direkt gösterir."

Sevgi yatırımı 2-3 misli büyüyerek şahsa döner

Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü ve Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan sözlerini şu tavsiyelerle tamamladı:

“Sevgiye yatırım yaparak sevgi havuzunu büyütmek gerekiyor. Sevgi yatırımı geri dönüşü olan bir yatırımdır. Sevgi büyüdüğü vakit da cömert olacaksınız. Sevgi cömerti olduğunuz vakit emin olun sevgi yatırımınız 2-3 misli büyüyerek size dönüyor. Sevgi cömerti olun, sevin. Yani bir güneş üzere olun. Güneş dünyaya geldiğinde birtakım çiçekler çiçek açar, rengârenk çok güzel kokulu çiçek bahçeleri olur. Güneş ışığının olduğu bir diğer yerde ise kötü çiçek kokuları olabilir. Güneş hiçbir vakit güneşliğini yapmaktan vazgeçmez. Sevgi vermekten vazgeçmeyelim. Sevgi, insanlığı birbirine yaklaştırır. Toplumsal barışın, aile içerisinde barışın, huzurun en önemli içinde şefkat olan şartsız sevgidir.