Taliban Sözcüsü Zabibullah Mücahit, düzenlediği birinci basın toplantısında kendilerinden evvelki 20 yıllık toplumsal kazanımları korumak istercesine toplumsal hayatta radikal değişimlere gitmeyecekleri bildirisini verdi. Taliban sözcüsünün verdiği bildiride tek değişim ise şeriat ve İslam hukukunun uygulanacağı oldu. Öbür yandan kentler tek tek Taliban denetimine girerken duvarlarda ve mağazalarda asılı olan bayan yüzlerinin boyanarak yok edilmesi, öngörülen toplumsal değişimin birinci ipuçlarını taşıyordu.
Her 20 yılda bir bayrak değiştiren Afganistan’da gözler Taliban’ın bu ülke için nasıl bir gelecek öngördüğünde. Dünyaya daha evvelce ezberlenmiş ve çalışılmış barış bildirilerini vermeyi sürdüren Taliban, şimdi Afgan halkının tasa ve endişelerini gidermiş değil. Afganistan İslam Cumhuriyeti’nin Taliban ile birlikte İslam Buyrukluğu olarak yönetileceğini biliyoruz fakat hükümet sistemi, geçiş hükümetinin olup olmayacağı, devlet kurumlarının nasıl işleyeceği, yargının nasıl olacağı, çıkartılan genel affın geçerliliği ve eğitim sistemine ait sayısız belirsizlik devam ediyor.
Afganistan’dan konuştuğum genç bir bayan, Kabil’in Taliban denetimine geçtiğinde korktuğunu ve birkaç gün dışarı çıkmadığını söyledi. Taliban’ın genel af kararı sonrası tek başına dışarı çıktığını, pazara gittiğini ve hiçbir Taliban askerinin kendisine ikazda bulunmadığını belirtti.
“Bunun süreksiz bir durum olup olmayacağını bilmiyorum. Hala belirsizlikler var. Şimdilik hayat olağan fakat sonrası ne olur bilmiyoruz”
Aynı vakitte öğrenci olan bir öteki genç Afgan bayanı ise, “Talipler kente girdikten sonra hiç dışarı çıkmadım. Yalnızca penceremden dışarıda olup bitenleri izliyorum. Cadde ve sokaklar boş. Bayanlar dışarı çıkmaktan korkuyor. Ben tahminen dışarı çıkabilirim ve lakin Talipler ile karşılaşmak istemiyorum. Üniversitemizin kapıları hala kapalı. Bizim hakkımızda ne karar verecekler muhakkak değil.”
Tek istediği Afganistan’da güvenlik ve istikrar olan ve Taliban ile bir sorunu olmadığını belirten bir Afgan ise, “Taliplerin Afganistan’da olması yahut olmaması benim için fark etmiyor. Ben ülkemde iç savaş da istemiyorum. Fakat özgürlüğümüzün ve haklarımızın elinden alınmasından korkuyorum. Eğitim hayatımız ne olacak? Ben zati örtülü birisiyim, okula örtülü gitmek benim için güç değil. Ancak Taliplerin ileride neler yapabileceğinden korkuyorum.”
Taliban sözcüleri milletlerarası alanda güçlü bir piyar çalışması yaparken, içeride “Şimdi ülkeme ve bana ne olacak?” sorusu soran kaygılı bir kitle var. Taliban bu belirsizlikleri kısa vakit içerisinde netleştirmez ve dışarıya evvelden ezberlenen barış bildirilerini vermeye devam ederse kaygılı kitleler Taliban’ı direkt karşılarına almaya başlayabilirler. Taliban öncesi ülkelerinin durumundan şad olmayanlar, Taliban’ın nasıl bir yol haritası izleyeceğini anlamaya çalışıyorlar.
Taliban’ın başşehir Kabil’i ele geçirdiğinde konuştuğum bir Afgan genç, Afgan ordusuna ilişkin karargahların çatışmasız bir halde Taliban denetimine geçtiğini anlattı. Cumhurbaşkanı Gani, ülkeyi terk ettiğinde kentte kaosun olduğunu söyleyen Afgan, çetelerin mağaza ve dükkanlara saldırdığını ve yağmaların yaşandığını belirtti.
“Taliban’ın kente gelmesiyle yağma ve hırsızlık son buldu. Artık her yerde Taliban askerleri var. Ancak tüm dükkanlar ve mağazalar kapalı. Genç kızlar ve bayanlar kentte hiç görünmüyorlar. Genel af çıkardıklarını ve herkesin olağan hayatına devam edebileceğini söylüyorlar. Buna inanmak güç. Birçok Taliban’ın bu söylediklerinin kandırmaca olduğunu düşünüyor.”
Yeniden başşehir Kabil’den görüştüğüm bir Afgan, “Bir kaç gündür kentte durum iyi. Güvenlik sağlanmış durumda. Halk Taliban’ın ilan edeceği hükümeti ve yeni kanunların ne olacağını bekliyor. Şimdilik Taliban’ın davranışlarından mutlular lakin bu nereye kadar devam edecek bilmiyoruz.”
Taliban’ın ülkede çatışmasız bir biçimde hakimiyeti ele geçirmesi ve siyasal bir değişim sürecine girdiğini iddia etmesi şuana kadar halk nezdinde olumlu bir karşılık buldu diyebiliriz. Fakat Taliban’ın geçmiş uygulamaları ve iktidarı ele geçirmesine karşın şuana kadar halkın telaşlarını giderecek adımlar atmaması bu olumlu karşılığın tesirini süratle zayıflatıyor. Şimdiden birtakım kentlerde Taliban askerlerinin rastgele bir mahkeme kararı olmadan hırsızlık ve eski rejime çalışma üzere suçlamalar ile insanları cezalandırmaları ve kent merkezlerinde teşhir etmeleri huzursuzluklara neden oluyor.
Taliban’ın siyasal değişim telaffuzunu tabana nasıl yayacağı ve kendi tabanında kültürel değişimi nasıl gerçekleştireceği Afganistan’ın geleceği için önemli bir bahis. Bu mevzuya ait görüştüğüm Afganlar, Taliban’ın vakitle sertleşeceğini öngörüyorlar. Yasal bir tabanda kalarak kendi milletlerarası meşruiyetini oluşturmaya çalışan Taliban’ın örgüt olmaktan çıkarak devletleşmesi beraberinde huzursuzluklara ve örgüt içi uyuşmazlıklara neden olabilir. Uzun bir müddettir değişim sürecinde olduğunu gördüğümüz Taliban’ın kendi tabanını buna ikna etmesi kolay görünmüyor. Bu ise vakitle Taliban’ı sertleştirebilir. Afganistan'ın yanı başında bulunan İran'da İslam İhtilali sonrası değişim ve ıslahat süreci 40 yılı bulmuşken, Taliban'ın bunu Afganistan'da elinde sihirli bir değnek olmadan yapması çok güç.
Taliban öncesi 20 yıllık müddet içerisinde Afganistan toplumsal hayatında değerli değişimler de oldu. Artık başşehir Kabil yahut Herat’taki dindarlık ve toplumsal hayat ile Kandahar kenti aynı değil. Bu ise ilerleyen süreçte sertleşmek zorunda kalacağı öngörülen Taliban’dan farklı uygulamalar görebileceğimiz manasına gelebiliyor. İslam hukukuna uygun bir biçimde olabilecek bu ton farklılıkları içerisinde karma bir eğitim sistemi dahi görebiliriz.
Bugün Afganistan’ın Herat kentinde özel okul ve devlet okullarından yetkililer Taliban temsilcileri ile görüştü. Görüşmenin konusu ise eğitime karma olarak mı devam edileceği yoksa kız-erkek farklı sınıflarda mı okuyacağı oldu. Taliban temsilcileri eğitimin kız-erkek farklı devam etmesini istiyor ve karma eğitimin bir fitne ögesi olduğunu ve kabul etmediklerini belirtiyorlar.
Görüşmeye ait bilgi veren özel okul yetkilisi, birtakım bölgelerde yalnızca 4 kız öğrencinin olduğunu ve 4 kişi için başka bir sınıf açacak kaynak ve imkanlarının olmadığını belirtti. Zira Taliban’ın teklifi yalnızca öğrencilerin farklı olması değil, tüm okul çalışanları ve hocalarında hemcins olması tarafında. Lakin kent buna hazır değil ve bunu yapacak bütçeden de mahrum. Bunun üzerine Taliban temsilcileri Herat kentinde lakin yaşlı erkek hocaların kız öğrencilere eğitim vermesini kabul ettiklerini belirttiler. Zira bu onlara nazaran İslam hukukuna en uygun olan karar. Lakin Taliban’ın merkezi sayılan Kandahar’da yaşlı da olsa bir erkeğin kız öğrenciye eğitim vermesi ne kadar kabul görebilir? Afganistan içerisinde vakitle uygulamalarda benzeri ton farklılıklarını ve yasal yere oturdukça sertleşebilen bir Taliban’ı görebiliriz.
Kabil'in düşmesi ile birlikte geçiş sürecini olabildiği kadar az hasar alacak biçimde ve legal yeri kaybetmeden yapmaya çalışan Taliban, kendi tabanı içerisindeki şahinlerinden gelebilecek reaksiyonları bastırabildiği ölçüde değişebilecektir. Fakat vakitle tabandan gelen yansılara duyarsız kalamayacak olan Taliban, kültürel değişim sürecinde sertleşebilir.
Yorumlar
Kalan Karakter: