Türkiye'de 23 Nisan 1933 tarihinden itibaren, ve daha sonra KKTC'de ilköğretim okullarında her sabah okunan Andımız metninin, şiirinin muharriri olan Reşit Galip kimdir, kaç yaşındaydı, nereli, mesleği nedir? Reşit Galip hayatı ve biyografisi nedir? İşte ayrıntılar haberimizde...
REŞİT GALİP KİMDİR?
Reşit Galip ya da Mustafa Reşit Baydur (1893, Rodos - 5 Mart 1934, Ankara) Türk siyasetçi ve hekimdir.
II. (ara seçim), III. ve IV. periyot Aydın milletvekilidir. 19 Eylül 1932 - 13 Ağustos 1933 ortasında Ulusal Eğitim Bakanlığı yapmış, onun bakanlığı devrinde Üniversite Islahatı gerçekleşmiştir. Türk Tarih Kurumu'nun temelini oluşturan Türk Tarihi Tedkik Heyeti'nde genel sekreterlik, Türk Lisan Kurumu'nda başkanlık vazifeleri üstlenmiştir. Diplomat Hüseyin Ragıp Baydur'un kardeşidir.
HAYATI
Ailesi ve gençliği;
1893 yılında Rodos'ta doğdu. Babası mahkeme reislerinden Mehmet Galip Beyefendi, annesi Rodoslu Münevver Hanım'dır. Birinci ve ortaöğrenimini Rodos'ta tamamladı. Adanın İtalyanlar tarafından işgali üzerine kardeşi Hüseyin Ragıp ile birlikte kayıkla Marmaris'e oradan Aydın ve İzmir'e geçti. Liseyi İzmir'de okudu. Milliyetçi, hırslı, heyecanlı bir gençti. II. Meşrutiyet'in temmuz ayında ilan edilmesinden esinlenerek lisenin son sınıfında iken "Ferday-ı Temmuz" isimli bir gazete çıkardı.
1911'de İstanbul Tıbbîye Mektebi'ne girdi. Tıbbiye öğrencisi iken arkadaşları için "Hakikat" gazetesi isimli bir gazete ve "Sivrisinek" isimli karikatür mecmuası çıkardığı üzere, İstanbul'da çıkan çeşitli gazetelerde yazıları yayımlandı. Okulda Türk Ocakları'nın bir şubesini açtı ve başka askeri okullardaki ocakların müfettişliğini üstlendi. Öğrenciliği devam ederken istekli olarak Balkan Harbi'ne katıldı ve yaralandı. Akabinde I. Dünya Savaşı'na katılmak için istekli oldu. Çatalca ve Kafkasya Cephelerinde savaştı. Erzurum'da hastalanarak geri döndü. Tıbbiye'yi 1917'de bitirebildi.
Mezuniyetinden sonra tıpkı fakültede asistan olarak çalıştı. Beğenmediği öğretim sisteminin yenileştirilmesi için "Mekteb-i Tıbbiye" isimli bir broşür yayınlayan Reşit Galip, bir sonuç alamayınca istifa etti.
Kurtuluş Savaşı yılları;
I. Dünya Savaşı sonunda İstanbul'da kurulan Köycüler isimli cemiyetin kurucularından birisi idi. Cemiyet, köylere yerleşip misyoner üzere çalışan on beş gençten oluşuyordu. Bu derneğin faaliyetleri doğrultusunda Hekim Hasan Ferit ile birlikte Tavşanlı'ya yerleştiği sırada Türk Kurtuluş Savaşı başladı. Köylerde ulusal uğraşın propagandasını yapmak için bir teşkilat kurdu.
Köycüler Cemiyeti'nin dağılması üzerine Aydın, Denizli, Isparta, Burdur, Antalya'da milliyetçi muhacirlere Hilal-i Ahmer 5. Sıhhi İmdat Heyet sertabipliği misyonunda bulundu.
Sakarya Savaşı'ndan sonra Ankara'da Sağlık Bakanlığı Hıfz-ı Sıhha Dairesi başkanlığına getirildi. Ankara'da sıhhati bozulduğundan havası yumuşak bir yere tayinini isteyen Reşit Galip, 5 Aralık 1921'de Mersin hükûmet tabibi olarak atandı.
Gaziantep Sıhhiye Müdürlüğü'ne tayin edilince bu misyonu kabul etmedi ve 1924 yılından itibaren Mersin'de hür hekimlik yaptı.
Mersin'de bulunduğu sırada hekimliğin yanı sıra "Yeni Mersin" gazetesinin başyazarlığını üstlenmiş ve "Yeni Adana" gazetesinde de yazılar yayımlamıştır. Bu yayın organlarında Anadolu'nun ve Türklüğün kurtarılması için temel sorunun köylere hizmet götürmek ve köylüyü eğitmek olduğunu vurgulayan yazılar yazdı.
Lozan Mutabakatı'nın imzalanmasından sonra mutabakat mucibince Türkiye-Yunanistan ortasındaki nüfus değişimini düzenlemek için kurulan Türk-Yunan Mübadele Kurulu'nda delege olarak misyon yaptı.
Milletvekilliği;
Mart 1923 yılında hekimlik yaptığı Mersin'e gelen Atatürk'e hitaben yaptığı konuşma ile başkanı etkileyen Reşit Galip, iki yıl sonra onun teklifiyle milletvekilliğine aday gösterilmiştir. 1925 orta seçimlerinde General İzzettin Çalışlar'ın istifa etmesi ile boşalan Aydın milletvekilliğine seçilerek meclise girdi
III. ve IV. periyotlarda de Aydın milletvekilliği yapan Reşit Galip, Atatürk'ün isteğiyle Özgür Fırka'ya girdi. Partinin kapanma kararı almasından evvel istifa etti.
Türk Ocakları'nın 23 Nisan 1930 günkü kurultayında 16 üyeli Türk Tarihi Tedkik Heyeti üyeliğine seçildi ve heyetin genel sekreteri oldu. Atatürk'ün Kasım 1930-Mart 1931 tarihleri ortasında gerçekleşen yurt seyahatinde ona eşlik eden heyette yer aldı. Türk Ocakları'nın kapatılması üzerine onun yerine kurulan Halkevleri örgütünün kurulmasında faal rol aldı. Sonradan Türk Lisan Kurumu'na dönüşecek olan Türk Lisanı Tetkik Cemiyeti içinde de yer aldı ve bu cemiyetin çıkardığı Öz Lisanımız mecmuasının baş müellifliğini üstlendi.
Ulusal Eğitim Bakanlığı;
Dolmabahçe'de cumhurbaşkanının sofrasında bulunduğu bir gece, Ulusal Eğitim Bakanı Esat Bey'i eleştirmesi, Reşit Galip'in Atatürk'le çatışmasına neden olmuş, kısa bir mühlet için ilgilerini gölgelemişti. Fakat çok geçmeden Esat Beyefendi istifa edince 19 Eylül 1932'de bakan olarak Reşit Galip Beyefendi atandı.
26 Eylül 1932'de açılışı yapılan Türk Lisan Kurumu'nun lideri Samih Rıfat Beyefendi hayatını yitirdiğinde, Ulusal Eğitim Bakanlığı'nın yanı sıra bu kurumun başkanlık misyonunu üstlendi.
Bakanlığı sırasında ilkokuldan başlayarak öğrencilere Atatürk unsurlarına bağlılık ruhu aşılamaya yönelen Reşit Galip Cumhuriyet 10. yılını doldururken 23 Nisan 1933 sabahı çocuklarına kendi yazdığı bir andı okutmuş ve o gün Çocuk Haftası'nı açış konuşmasında da bu metni tekrar etmişti. Bu konuşmanın akabinde Bakanlıkça yayımlanan bir genelge ile Cumhuriyet'in 10. yılından başlayarak okullarda bu ant daima hep bir ağızdan okutulmuştur.
Dünyanın sayılı müzeleri ortasına giren Anadolu Medeniyetleri Müzesi onun bakanlığı periyodunda tasarlandı.[3] Ulusal bir müze kurulmasının yanı sıra Ulusal Kütüphane ile İlimler ve Sanatlar Akademisi'nin kurulması onun bakanlık devrine kararlaştırılmıştı.
Bakanlığı periyodundaki en büyük dönüşüm 1933 yılındaki Üniversite Reformu'dur. İstanbul Darülfünunu'nun çağdaş bir üniversiteye dönüştürülmesi kararı 1931'de verilmişti. Kararın uygulaması Reşit Galip'in bakanlığı sırasında gerçekleştirildi. Yeni öğretim takımının saptanması Ulusal Eğitim Bakanlığı'nın misyonuydu. Takım oluşturulurken 150'ye yakın müderris ve müderris yardımcısının vazifelerine son verildi. Yerleri, Nazi Almanyasından kaçan Alman bilimadamları ile doldurulmaya çalışıldı. Darülfünun'un lağvedilip yerine İstanbul Üniversitesi'nin kurulmasına dair kanun 31 Mayıs 1933'te TBMM'de kabul edildi. Yasanın yürürlüğe girmesinden evvel takımın saptanmasına ait ağırlaşan tenkitler yüzünden Reşit Galip 13 Temmuz 1933'te bakanlıktan ayrıldı. Anadolu Ajansı'na verilen demeçte, istifasının nedeni olarak iki haftadır süren rahatsızlığı gösterildi. Ulusal Eğitim Bakanlığı misyonunu bir mühlet için Sağlık Bakanı Refik Saydam vekaleten yürüttü, akabinde Yusuf Hikmet Bayur bakanlığa atandı.
Türkiye'de 23 Nisan 1933 tarihinden itibaren, ve daha sonra KKTC'de ilköğretim okullarında her sabah okunan Andımız (Öğrenci Andı) metninin, şiirinin müellifidir.
VEFATI
Bakanlıktan ayrıldıktan sonra rahatsızlığı zatürreye dönüşen Reşit Galip, 5 Mart 1934 günü hayatını kaybetti. Cebeci Asri Mezarlığı'na defnedildi. Reşit Galip Beyefendi, Zübeyre Hanım ile evli ve 3 çocuk babasıydı.
Torunlarından Feyhan Hanım; akademisyen, siyasetçi, müellif Baskın Oran'ın eşidir. Ankara'da ve Nazilli'de bir caddeye ismi verilmiştir. Hakkında Yener Oruç tarafından kaleme alınmış bir kitap bulunur: Atatürk'ün Fikir Fedaisi: Dr. Reşit Galip (Güner Y., 2007).
Yorumlar
Kalan Karakter: