Balıkesir'in Susurluk ilçesinde 1996 yılında dört kişiyi taşıyan bir Mercedes araba, akaryakıt istasyonundan çıkmakta olan bir kamyona çarptı. Arabadaki üç kişi ömrünü yitirdi, bir kişi sağ kurtuldu. Olağan kurallar altında tahminen de gazetelerin yalnızca üçüncü sayfalarında kendine yer bulacak olan bu olay, aracın içindekilerin kimliği nedeniyle Türkiye'de "derin devlet" kavramının gün yüzüne çıkmasına ve bugün bile hala tesirlerinin yaşandığı bir periyodun başlamasına neden oldu.
Gerek kaza öncesinde hazırlanan lakin sonrasında kamuoyuyla paylaşılan gerekse de kaza sonrası yapılan araştırmaların sonuçlarında, devletin içerisinde uzun yıllardır bir "çetenin var olduğu" ve bilhassa 1990'larda PKK ile uğraş için oluşturulan özel ünitelerin vakitle faili meçhul cinayetler, mafya hesaplaşmaları ve uyuşturucu kaçakçılığı üzere bir dizi suça bulaşan bir yapıya dönüştüğü istikametinde bulgular elde edildi.
Susurluk kazası neden yakın tarihin en değerli olaylarından birisi ve kazayla birlikte neler tartışılmaya başlandı?
Abdullah Çatlı
KAZA NASIL OLDU, ARAÇTA KİMLER VARDI?
Susurluk'ta seyir halindeki bir araba, 3 Kasım 1996'da akaryakıt istasyonundan çıkmakta olan bir kamyonun altında kaldı.
Aracın içinde bulunan eski Emniyet Müdür Yardımcısı Hüseyin Kocadağ, Gonca Us ve Mehmet Özbay olay yerinde hayatını kaybetti. Periyodun Gerçek Yol Partisi Şanlıurfa MilletvekiliSedat Bucak ise yaralı kurtuldu.
Olayın çabucak akabinde Mehmet Özbay kimliğini taşıyan kişinin birçok hatadan Memleketler arası Polis Teşkilatı (Interpol) tarafından aranan Abdullah Çatlı olduğu anlaşıldı. Böylelikle bu olayı, kolay bir trafik kazası olmaktan çıkaran bir süreç başladı.
Çünkü Çatlı, bilhassa 1970'lerdeki bir dizi karanlık olayla kontaklı olduğu iddia edilen bir isimdi.
Çatlı, 1 Şubat 1979'daki Abdi İpekçi Suikastı, Papa İkinci Jean Paul Suikastı'nın faili Mehmet Ali Ağca'nın Maltepe Cezaevi'nden kaçırılması, 11 Temmuz 1978'de Doç. Dr. Bedrettin Cömert'in öldürülmesi ve tarihe "Bahçelievler Katliamı" olarak geçen Ekim 1978'de Türkiye Emekçi Partisi'nden yedi öğrencinin öldürülmesi üzere olaylarla ilgili olarak aranıyordu.
Arabası kullanan ve kaza anında hayatını kaybeden bir başka isim Hüseyin Kocadağ da daha evvel meslekten ihraç edilmiş lakin mahkeme kararıyla geri dönmüş ve periyot devir birtakım organize kabahat örgütleri ile kontakları hakkında çeşitli iddialar ortaya atılmış bir isimdi.
Sedat Bucak da Şanlıurfa'nın Siverek ilçesinde yükü olan "Bucak aşireti"nin önderi olarak biliniyordu. Bu aşirete bağlı korucular da 1990'lı yıllarda PKK ile gayrette kolluk güçlerinin yanında yer alan kümeler ortasında yer alıyordu.
Arabanın içindeki bireylerin kimliği, kazayla birlikte "mafya-siyaset-devlet" üçgeninde, aslında öncesinde de konuşulan lakin ispatlanamayan bir dizi karmaşık lakin karanlık ait su yüzüne çıkmasına yol açtı.
Bu alakalar ağı bugün de hala tartışmaların odağında bulunuyor.
KAZA SONRASI NELER YAŞANDI?
Susurluk kazası ve akabinde ortaya çıkan ilgiler ağı, uzunca bir mühlet gazetelerin manşetlerini, televizyonlardaki haberleri ve hem siyasetin hem de kamuoyunun gündemini meşgul etti.
Kamuoyunda oluşan infial sonucunda, bu bağların açığa çıkarılması, devlet içerisinde yasadışı faaliyetlerde bulunan bir yapının olduğu iddialarının araştırılması ve hatalıların cezalandırılması talebiyle "Sürekli Aydınlık İçin Bir Dakika Karanlık Eylemi" başlatıldı.
Şubat 1997'de sivil toplum kuruluşlarının teşebbüsüyle başlatılan aksiyonlar kapsamında saat 21.00'de ışıkların bir dakika boyunca açılıp kapatılması öngörülüyordu. Daha sonra yürüyüş üzere öbür kitlesel aksiyonlar de düzenlendi.
Ayrıyeten Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde (TBMM) Susurluk Araştırma Komitesi kuruldu.
Yapılan araştırmalar, bu karmaşık ve karanlık münasebetlerin merkezine devrin İçişleri Bakanı Mehmet Ağar'ı oturtmaya başladı.
Mehmet Ağar
MEHMET AĞAR KAZA SONRASI İSTİFA ETTİ
Ağar, kazadan kısa bir mühlet sonra vazifesinden istifa etti. İstanbul Devlet Güvenlik Mahkemesi (DGM), Ağar ve Bucak hakkında dokunulmazlıkların kaldırılması istemiyle fezleke hazırladı. Dokunulmazlıkları kaldırılan iki isim hakkında "cürüm işlemek için çete kurmak, hakkında yakalama ve tevkif müzakeresi bulunan şahısları yetkili mercilere haber vermemek ve misyonu kötüye kullanmak" suçlamalarıyla iddianame hazırlandı ve dava açıldı.
Ağar, 1998 yılında DGM'de sanık sıfatıyla tabir verdi. Üç saat süren tabirinde birçok soruyu "devlet sırrı" olduğu gerekçesiyle yanıtlamadı ve davaya bahis birçok olayın yaşandığı tarihte bakan olduğu gerekçesiyle lakin Büyük Divan'da yargılanabileceğini savundu.
DGM, evvel "görevsizlik" kararı verdi. Fakat bu karar Yargıtay tarafından bozuldu. Bunun üzerine DGM bu defa "yargılanmanın durdurulmasına" hükmetti.
TBMM Soruşturma Komitesi da Ağar'ın Aziz Divan'a sevkine gerek olmadığına karar verdi. Böylelikle bu etapta Ağar hakkında Susurluk ilişkili yargı süreçleri de sona ermiş oldu.
Ta ki 2011 yılına kadar. Bu kere Ankara Özel Yetkili 11'inci Ağır Ceza Mahkemesi, hakkında "suç örgütü yöneticisi" olduğu iddiasıyla açılan davada Ağar'ı beş yıl mahpus cezasına hükmetti. Ağar, Aydın'da bulunan cezaevinde 1 yıl 4 gün yattıktan sonra kontrollü özgürlükle tahliye edildi.
Tansu Çiller
DEVLETİN RAPORLARINA NELER YAZILDI?
Mafya-emniyet-devlet üçgeninde var olduğu iddia edilen alakalarla ilgili iddialar her ne kadar Susurluk kazası ile gündeme gelmiş olsa da devletin birtakım makamları tarafından çok öncesinden kayıtlara geçirilmişti.
Ayrıyeten Susurluk kazası sonrasında da hazırlanan çok sayıda rapor ve araştırmada da birçok değerli bulgu yer alıyor. Toplamı binlerce sayfayı bulan bu rapor ve araştırmalar, bugün de devam eden tartışmalar için değerli birer kaynak niteliği taşıyor.
Bu raporlarda, yer alan bulgular devletin içerisinde uzun yıllardır bir "çetenin varlığına" ve bilhassa 1990'larda PKK ile uğraş için oluşturulan özel ünitelerin vakitle faili meçhul cinayetler, mafya hesaplaşmaları ve uyuşturucu kaçakçılığı üzere bir dizi suça bulaşan bir yapıya dönüştüğüne işaret ediyor.
Bugüne kadar Türkiye'de "derin devlet" olarak isimlendirilen yapılanmayla ilgili aşikâr başlı raporlar şunlar:
Birinci MİT Raporu: Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT) tarafından 1988 yılında hazırlandı. Devrin Cumhurbaşkanı Turgut Özal'a sunulan bu raporda "yeraltı dünyası, polis ve kamu görevlileri" ortasındaki kontağa ait bulgular yer alıyordu. 23 sayfalık raporda, cürüm örgütlerinin Özal'a karşı siyasi arenada teşebbüslerde bulunduğu, periyodun İstanbul Emniyet Müdürü Ünal Erkan ve İstanbul Emniyet Müdür Yardımcısı Mehmet Ağar'ın "yeraltı dünyasıyla alakaları olduğu" iddia ediliyordu. Bu raporun basına sızmasının akabinde raporu kaleme alan Mehmet Eymür ve istihbaratçı Hiram Abas misyonlarını bıraktı.
İkinci MİT Raporu: Birinci rapor nedeniyle misyonundan ayrılmak zorunda kalan Eymür, 1995 yılında MİT'e Kontrterör Daire Lideri olarak geri döndü. Bu periyotta, ikinci MİT raporunu kaleme aldı. Raporda, PKK ve kimi sol örgütlerle gayret etme "kisvesi altında" başta Çatlı olmak üzere Haluk Kırcı, Sami Güzelden ve Yaşar Öz üzere haklarında cinayet ve uyuşturucu kaçaklığı üzere bir dizi suçlama bulunan isimlerle bir örgüt oluşturduğu iddia edildi. Doğu Perinçek tarafından Eylül 1996'da, yani Susurluk kazasından yaklaşık 1,5 ay evvel düzenlenen bir basın toplantısıyla kamuoyuna açıklanan raporda, şu iddialar ortaya atıldı:
"Emniyet Genel Müdürlüğü'nce PKK ve Dev Sol'a karşı faaliyetler için kullanılıyor imajı ile özel bir kabahat grubu teşkil edilmiştir. Tehdit, gasp, haraç, uyuşturucu kaçakçılığı, cinayet üzere kabahatlerin içinde olan bu küme çoklukla eski davacılardan teşekkül etmiştir. Küme direkt Emniyet Genel Müdürü Mehmet Ağar'a bağlı olup, Emniyet Genel Müdür Müşaviri Korkut Eken tarafından sevk ve yönetim edilmektedir. Küme üyelerine Emniyet Genel Müdürlüğü'nce 'Polis' hüviyeti ve 'Yeşil Pasaport' verilmiştir. Bahsi geçen küme, teröristlere karşı faaliyetlerde bulunma görünümünde Almanya, Hollanda, Belçika, Macaristan ve Azerbaycan'a gidip gelmekte, uyuşturucu kaçakçılığı yapmaktadırlar."
Kazadan evvel yayımlanan bu rapordaki iddialar daha sonra hem Başbakanlık Teftiş Şurası Lideri Kutlu Savaş hem de TBMM Susurluk Araştırma Kurulu'nun çalışmalarında ayrıntılı bir formda incelendi.
Üçüncü MİT Raporu: Susurluk kazasının akabinde periyodun MİT Müsteşarı Sönmez Köksal tarafından 17 Kasım 1996'da Başbakan Necmettin Erbakan'a "Kişiye Özel" olarak gönderildi. Susurluk sonrası TBMM Araştırma Kurulu bu raporu talep etmiş lakin gönderilmemişti. Ekleriyle birlikte 223 sayfayı bulan bu raporun tam metni fakat 2013 yılında yayımlanan bir kitapla gün yüzüne çıktı. Raporda devlet içerisinde "Çiller cürüm örgütü" isminde Tansu Çiller'in desteklediği bir oluşumun varlığı ve bunun birtakım yasadışı işlere bulaştığı tarafında ortaya atılmış olan bir dizi iddia inceleniyor. Raporun sonuç bölümünde Susurluk olayıyla birlikte ortaya çıkan birtakım hususlar şöyle sıralanıyor:
- "Devletin içinde denetimsiz güçlerin varlığını,
- Bu güçlerin devletin gereksinimleri dışında da birtakım istenmeyen faaliyetlere yönelebildiğini,
- Güvenlik kuvvetlerinin resmi güçler dışında kimi ögeleri da devlet misyonu ismi altında kullandıklarını,
- Devletin kimi evraklarının (Pasaport vs.) gayri yasal ögelere verilebildiğini,
- Devletin aynı kuruluşu içinde, farklı anlayışta olanların birbirleri ile devletin imkanlarını kullanarak gayret edebildiklerini,
- İstihbaratta ve örtülü operasyonlarda çokbaşlılığın bulunduğunu, merkezi denetimin kâfi olmadığını,
- Saklılık taşıması gereken devlet evraklarının yahut faaliyetlerinin dahi kolay kolay açıklanabildiğini, tartışılabildiğini,
- Denetimsiz güçlerin, birtakım siyasi güçlerce yahut şahıslarca desteklendiğini,
- Devlet ismine yapıldığı öne sürülen işlerde dahi büyük ölçülerde maddi çıkarların kelam konusu olduğunu (A. Çatlı'nın şirketleri ve mal varlığı gibi) gösterecek nitelikte emarelerin çıkmasına neden olmuştur."
Raporda Susurluk kazasıyla başlayan tartışmaları "sona erdirecek yahut en azından sonlandıracak türel ve idari kovuşturmaların hızla sonuçlandırılmasında" yarar olduğu belirtiliyor.
Kutlu Savaş raporu: Bu rapor da 1998 yılında devrin Başbakanı Mesut Yılmaz'ın talebiyle hazırlandı. Başbakanlık Teftiş Şurası Lideri Kutlu Savaş'ın hazırladığı ve ekleriyle birlikte 240 sayfayı bulan raporda Susurluk kazası sonrası ortaya çıkan iddialar mercek altına alındı. Raporda, Susurluk kazası sorununun "bir bütün ve olaylar zincirinden ibaret" olduğu belirtildi. Raporda, suikast ve bombalama üzere bir dizi faili meçhul olayların Susurluk kazası sonrası "adeta bıçakla kesilir üzere durduğuna" dikkat çekildi. Bu raporda Emniyet Genel Müdürlüğü ve Jandarma içerisinde PKK ile gayret için oluşturulan birtakım kümelerin vakitle suça bulaştığı tarafında değerlendirmelere yer verildi. Kamu kurumlarının bilgi vermede dilekli ve istekli olmadığına dikkat çekilen raporda, Emniyet Genel Müdürlüğü'nün "çete oluşumlarına karşı genel bir uğraşa sevk edilmesi" gerektiği vurgulandı.
TBMM Susurluk Araştırma Komitesi Raporu: Kazanın akabinde TBMM'de bir araştırma kurulu kuruldu ve bu komite dört aylık bir çalışmanın akabinde bir rapor yayımladı. Raporda, devletin içinde "yuvalanan çeteler" olduğu belirtilirken, birtakım devlet kurumlarının da bu yapıları desteklediği sonucuns varıldı. Raporun kıymetlendirme bölümünde şu sözlere yer verildi:
"Bütün bu gelişmeler sonucunda, çağdaş manada hukuk devleti olma yapısından uzaklaşılmış ve devlet içinden de yandaşlar, işbirlikçileri olan yasadışı güçler oluşumuna ve bu güçlerin yasal olmayan biçimde üstte belirtilen alanlardan büyük çıkarlar sağlamalarına imkan sağlanmıştır. Bu örgütler emellerine ulaşmak için, her türlü yasadışı faaliyeti (tehdit, adam öldürme, haraç, v.s) yapar hale gelmiştir. Olayların üzerine gidecek devlet vazifelilerinin (güvenlik güçleri, adli merciler) ve vatandaşların (şikayet, şahitlik şeklinde) güvenliği gereğince sağlanamamış ve sözkonusu yasal olmayan güçler her türlü yasal olmayan işlerini çarçabuk yapar hale getirilmiştir. Bu durum vatandaşın devlete olan itimadını olumsuz tarafta etkilemiştir. Olayların bu formda gelişmesinde, devletimiz ismine kamu görevlilerince yapılan bir kısım süreçlerin devlet sırrı kavramı altında saklanması tesirli olmuştur. Buna, Korkut Eken'in 'Silahları nereye verdiğimi söyleyemem. Zira devlet sırrıdır' demesi bir örnek oluşturmaktadır."
KAYIP SİLAHLAR SORUNU NEDİR?
TBMM Araştırma Komitesi'nin raporunda da bahsi geçen silahlar konusu da Susurluk kazasıyla birlikte gündeme gelen lakin hala tam olarak aydınlatılamamış mevzuların en kıymetlileri ortasında yer alıyor.
Susurluk'ta kaza yapan araçta bir adet Beretta marka silah ve susturucu bulundu. Yapılan incelemelerde bu silahın Emniyet Genel Müdürlüğü envanterinde göründüğü ortaya çıkmıştı.
İnceleme derinleştirildikçe İsrail tarafından Emniyet Genel Müdürlüğü'ne hibe edilen Uzi ve Beretta marka yaklaşık 30 silahın çok büyük bir bölümünün kayıp olduğu anlaşıldı.
Yapılan balistik incelemeler, kayıp silahların markasıyla örtüşen silahların 1990'lı yıllardaki kimi suikastlarda kullanıldığını gösterdi.
Yargılama süreçlerinde İsrail'den hibe olarak alınan Uzi ve Beretta marka yaklaşık 30 silahın o devir Özel Harekat Daire Başkanlığı'na verildiği ortaya çıktı.
Lakin Emniyet Genel Müdürlüğü, resmi yazışmalarda bu silahların envanterinde yer almadığını bildirdi.
Kayıp silahlar konusu, 2010'ların başındaki Ergenekon ve Balyoz soruşturmalarında da gündeme geldi. O periyot bu silahlar için kimi yerlerde hafriyat çalışmaları yapıldı lakin silahlar bulunamadı.
Ağar, 2012 yılında TBMM Darbe ve Muhtıraları Araştırma Komitesi'ne o devir kaldığı Aydın Yenipazar Cezaevi'nde bir söz verdi.
Ağar silahlarla ilgili, "O silahlar Başbakanlık'tan direkt müsaadeyle alındı. Terörle uğraş için gerekliydi. Bunların kaydı tutulmaz. Her devlet bu cins şeyleri yapar. Bu cins silah alımları her devlette olur" dedi.
Silahların akıbeti hala netlik kazanmış değil.
Yorumlar
Kalan Karakter: